Mekkî B. Ebî Tâlib’in Arap Dili Gramerindeki Yeri

Bu çalışma, Mekkî’nin dilcilik yönünü ortaya koymayı hedeflemekte; onun sarf ve nahiv ilimlerine ilişkin görüş ve tercihlerini adı geçen iki eseri üzerinden incelemektedir. Çalışma kapsamında, bazı dilcilerin Mekkî’ye yönelttiği eleştiriler ile onun, bazı dilcilere yaptığı itirazlara da yer verilmiştir.

Bu çalışma, bir giriş ve üç ana bölümden müteşekkildir. Giriş bölümde, Arap dilinde nahiv ilminin tarihi gelişimi ve dil ekolleri kısaca ele alınmış; ayrıca, Mekkî b. Ebî Tâlib öncesinde kaleme alınan i‘râbü’l-Kur’ân çalışmalarına dair genel bir çerçeve sunulmuştur. Birinci bölümde, müellifin hayatı, ilmî kişiliği ve eserleri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Mekkî’nin eserlerinde birçok dil âliminden faydalandığı, bazı görüşleri benimsediği, bazılarını ise eleştiriye tâbi tuttuğu belirlenmiş; ayrıca onun görüşlerini tenkit eden âlimlere de çalışmada yer verilmiştir.

İkinci bölümde, Mekkî’nin Arap dili gramerine katkıları ele alınmış; özellikle sarf ve nahve dair görüşleri, örnekler üzerinden değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise Mekkî’nin söz konusu iki eserinde yer verdiği sarf, nahiv ve belâgat uygulamaları somut örnekler üzerinden ayrıntılı olarak incelenmiştir.